Мастацкі кіраўнік Тэатра-студыі кінаакцёра пра працу з акцёрамі, рэпертуарныя сакрэты і многае іншае
Напярэдадні 80-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў калектыў Тэатра-студыі кінаакцёра ўпершыню звярнуўся да знакавага твора «Радавыя» Аляксея Дударава — прэм‘ера адбудзецца 20 і 21 чэрвеня.
Створаная амаль 40 гадоў таму, у 1985-м, п’еса ахапіла практычна ўвесь Савецкі Саюз, а сёння гучыць як ніколі актуальна. Пра сваё бачанне «Радавых», працу з акцёрамі, рэпертуарныя сакрэты, душу тэатра і беларускі менталітэт разважае народны артыст Беларусі, мастацкі кіраўнік Тэатра-студыі кінаакцёра, кіна- і тэатральны рэжысёр Аляксандр Яфрэмаў.
З чаго пачыналіся «Радавыя»?
— Спачатку былі размовы з Аляксеем Дударавым аб пастаноўцы яго п‘есы ў нашым тэатры — мы гэта абяцалі адзін аднаму. Я шчыра шкадую, што ён не ўбачыць тое, што мы зробім. Нават калі б яго гэта расчаравала, усё роўна было б прыемна, што ўвага да яго драматургіі не знікае. А яна можа толькі ўзрастаць, бо, з майго пункту гледжання, п‘еса з часам становіцца ўсё больш і больш прывабнай, цікавай і вельмі актуальнай для пастаноўкі.
«Радавыя» для мяне па маштабе падзей — антычная трагедыя, як у Сафокла, Еўрыпіда. Героі Дударава, іх драматычная сутнасць, жыццёвыя абставіны і вопыт у большасці сваёй трагічныя. Столькі страт, столькі пакут, столькі болю. Гэта зусім не антываенная п‘еса. Яна патрыятычная. Яна стварае вобраз беларусаў, якія вельмі шмат перажылі і якія раптам паўстаюць для мяне незвычайна душэўнымі, спачувальнымі, адчувальнымі. У той момант адзінае, што дасталася гэтым людзям, — вайна. Але яны з дзіўнымі натхненнем і пераканаўчасцю захоўваюць у сабе чалавечае.
Я ўсё больш і больш пачынаю адчуваць, што яны жывуць у атмасферы дабра і спачування, спрабуюць зберагчы адно аднаго. Іграюць спектакль маладыя акцёры, якімі не зведана пачуццё гэтай вайны, але я ўсё больш разумею, што яна ў генах нашага народа, ён ведае сэнс гэтай вайны і сэнс Перамогі. І ніколі не расстанецца з гэтай Перамогай.
Больш за 30 гадоў вы мастацкі кіраўнік Тэатра кінаакцёра. Што адрознівае яго трупу ад астатніх на тэатральнай карце Мінска і Беларусі?
— Я шмат працую з артыстамі і вельмі хачу, каб асноўным сродкам выразнасці было ўсё ж акцёрскае майстэрства. Я традыцыйны ў гэтым сэнсе. Супрацоўнічаючы з мноствам акцёраў, лічу, што большасць з іх не ў стане аналізаваць драматургію. Ды і большасць рэжысёраў гэтага не робіць. Я прыхільнік сістэмы К.С. Станіслаўскага, стараюся з ёй не расставацца, спрабую вельмі доўга і падрабязна аналізаваць і растлумачваць, пра што мусіць адбыцца спектакль. Часам, як мне падаецца, гэта атрымліваецца вельмі паспяхова. Магчыма, у гэтым асаблівасць нашага тэатра.
Тэатр кінаакцёра акцёрскі, рэжысёрскі ці асаблівы?
— Я спадзяюся, што ў некаторым сэнсе ён акцёрска-рэжысёрскі. Бывае такое, што акцёры вельмі таленавітыя дзякуючы таму, што знайшлі разам з рэжысёрам. Або рэжысёр нешта знайшоў для іх. Так прыемна бачыць, калі акцёр раптам расплюшчвае вочы і кажа: «Дакладна! Так я і думаў!» Нешта раблю для артыстаў і я, веру, што яны гэта шануюць. Будзем спадзявацца, што ў нас годны альянс.
Як вас у працы рэжысёра ўзаемаўзбагачаюць тэатральны і кінавопыт?
— Тэатр мне дапамагае больш, чым кіно. Таму што кіно — гэта спецыфіка. Даводзіцца рэальна ацэньваць сітуацыю, і часта гэта адна з самых каштоўных якасцей — здольнасць кінарэжысёра ў бездані канфліктаў і намаганняў, якія не адбыліся, знайсці выйсце, калі можна дабіцца максімальна магчымага ад гэтага дня, гэтых артыстаў і групы. Рэпертуар Тэатра кінаакцёра гнутка спалучае баланс камедыйных, лірыка-філасофскіх і драматычных п‘ес.
Гэта асаблівасць рэпертуарнай палітыкі?
— Гэты баланс не абумоўлены мастацкімі поглядамі. Ён жыццяздольны, дазваляе тэатру быць тэатрам і задавальняе нашу дастаткова шырокую аўдыторыю. Ва ўсіх спектаклях мы спрабуем выявіць нейкую думку і пэўную маральную сардэчнасць, якая дазваляла б перавесці гэтыя немудрагелістыя камедыі ў навучальныя гісторыі. Каб там была не заходняя этычная скіраванасць, але спробы расказаць пра нашы каштоўнасці, каханне, важнасць шлюбу, сям‘і і іншае. Пры гэтым у матэрыяле мы імкнёмся быць на ўзроўні сучаснага тэатра: час патрабуе зусім іншага погляду і карэкціроўкі разумення персанажаў, іх паводзін, адносін і г.д. Ёсць жа зараз кірункі, калі драматургі і рэжысёры з задавальненнем «прэпаруюць труп класікі» і здзекуюцца з яго, спробы самасцвердзіцца і прадэманстраваць сябе за кошт знявечанай драматургіі.
У тэатры зараз шмат маладых артыстаў. Яны натхняюць вас сваёй энергіяй?
— Я сам сваёй энергіяй дзялюся. Гэта рэдкая з’ява, калі з‘яўляецца чалавек, здольны цябе ў твае гады натхніць. Але яны ёсць. Я з задавальненнем гляджу на Антона Жукава, Сяргея Лапаніцына, Валерыю Арланаву, Вольгу Дароніну і іншых нашых артыстаў. Яны добра арыентуюцца ў прафесіі. Зноў скажу: сапраўдны акцёр — чалавек вялікага розуму і сур‘ёзных асабістых якасцей. Я спрабую настроіць артыстаў на тое, каб яны гэта дэманстравалі, спасцігалі сэнсавы і эмацыйны ўзроўні таго, што граюць, раслі ў гэтым сэнсе. Часам гэта атрымліваецца.
У якіх акцёрах і спектаклях — душа Тэатра кінаакцёра?
— Ды іх шмат… Былі спектаклі, якія паставілі Саша Бяспалы і Валодзя Грыцэўскі, — «Мы ідзём глядзець Чапаева» і «Фантазіі па Гогалі». Там былі акцёры, якіх ужо няма. Пеця Юрчанкоў-старэйшы, Пеця Юрчанкоў-малодшы… «Філумена Мартурана», якую я рабіў. Там няма Любы Румянцавай, няма Тамары Мужэнка. Столькі душы там было... Яны ратавалі гэты тэатр у перыяд 90-х. А зараз гэта і «Безыменная зорка», і «Ваўкі і авечкі», і «Пігмаліён», які граюць з 2002 года, і ўсё роўна запаўняецца зала і людзі ходзяць — для мяне гэта дзіўна. «Фальшывая нота», «Вельмі простая гісторыя»... Калі я называю спектаклі, гэта не значыць, што мы лічым іх перлінамі ў кароне беларускага тэатра, не. Але ў іх мы ўкладвалі нашы старанні, намаганні, любоў, пачуцці. Для нас яны шмат значаць.
Які сённяшні стан беларускага тэатра і ці ёсць у вас прагнозы наконт яго будучыні?
— Мне здаецца, што беларускі тэатр заслугоўвае большага і што да яго вельмі мала ўвагі з боку тэатральнай крытыкі. Раней яна была больш актыўнай, цікавай і ўважлівай. Патрэбна аналітыка, экспертыза і выразная прафесійная адзнака. Хацелася б убачыць, што да твайго тэатра, да тваіх спектакляў адчуваюць цікавасць. Так, мы абыдземся і без гэтага. Але калі гэта было, ды і зараз часам здараецца, то выклікае вялікае пачуццё падзякі і павагі.Што ж да прагнозу — на яго я б не рызыкнуў. Але ў тым, што датычыцца Тэатра кінаакцёра, мы будзем працаваць — і будзем старацца працаваць добра.
Свае спектаклі і фільмы вы ўжо некалькі гадоў робіце камандай Ігар Хруцкі — Ніна Гурло — Леанід Шырын…
— А я вельмі даражу людзьмі, якія сумленна і таленавіта працуюць. Гэта не значыць, што я не магу працаваць з іншымі. З’яўляюцца абставіны, узнікаюць новыя кандыдатуры. Каманда — гэта не раз і назаўжды, але як прыемна, калі ты сустракаешся з людзьмі і яны табе рады. Яны надзейныя, аднадумцы і не падвядуць.
Якія ў тэатра планы?
— Усё залежыць ад таго, якія магчымасці ў нас будуць для пастановак. Хочацца вярнуцца да класікі. Гэта можа быць Астроўскі, Чэхаў, вельмі мяне цягне да «Вішнёвага саду», Мальера, Шэкспіра. Пакуль план адзін — дай Бог, каб атрымаліся «Радавыя», я вельмі зацікаўлены ў іх.
Ці бачыце вы «Радавых» як матэрыял для экранізацыі?
— Так, я зрабіў бы кіно. Ведаю, у некаторых узнікае стомленасць: што вы ўсё пра вайну, хопіць, «Партызанфільм». Не, не хопіць. Можа быць, не менавіта зараз, але, я думаю, прыйдзе час, калі мы да гэтага абавязкова вернемся і карцін пра вайну будзе шмат. І нават не ў тым справа, што адкрыецца нейкая іншая праўда. Гэта была наша Перамога. Вялікая Перамога Вялікага Народа. Яна такой і застанецца назаўжды.
Спектакль “Радавыя”
20.06 – 06.07
Квiткi ад 25,00 BYN
Набыць на 24afishaНабыць на Bycard
Фота з архіва тэатра.
Зыходны тэкст: teatrkinoaktera.by
Аўтар тэксту: Вольга Сяргеева